Zemlje bez vizije i budućnosti ili zarobljene zemlje…

Osnovni cilj bloga jeste da ukaže, prvo na važnost definisanja principa, pravila, moralnih i etičkih standrda i vrednosnog sistema ponašanja u svakoj zemlji, posebno njenih izabrabih lidera, građana i institucija i drugo, da oslanjanjem na te fundamentalne postavke predložimo upotrebu relevantnih i validnih makroekonomskih pokazatelja za merenje nacionalnog i regionalnog dugoročnog i održivog socialno-ekonomskog razvoja zemlje.

1. Karakteristike zarobljenih društava

U najvećem broju država na prostoru bivše Jugoslavije (Srbija, Bosna i Hercegovina, Makedonija) pravila, principi i vrednosni sistem ponašanja građana i institucija ne postoji, nije jasno definisan i opšte prihvaćen. Razloga je mnogo, od koji navodimo samo one najznačajnije:

1. veliki broj usitnjenih, posvađanih, malih i nedemokratskih partija s velikim rasponima od desnog do levog s potpuno različitim pogledima na uređenje države, ekonomije i organizovanja javnog i poslovnog života;
2. ideološki i radikalni partijski dokumenti koji razdvajaju, obmanjuju i pogrešno tumače istoriju i građanske ratove devedesetih;
3. dominantnost nacionalnog i često rasisitičkog pogleda nad građanskim i civilizacijskim vrednostima;
4. ,,racionalnost” ponašanja i politika partijskih lidera počiva na netolerantnosti, nacionalizmu,  promociji poslušnika i matrici nemogućnosti zejedničkog življenja;
5. kontrolom medija, partijskom državom, kontrolom institucija i promocijom mediokriteta promoviše se laž, obmana građana i glasačkog tela;
6. odsustvo bilo kakve jedinstveno prihvaćene strategije i platforme dugoročnog razvoja u bilo kojoj sferi i oblasti društvenog života, i
7. korupcija, dilovi, otvorena krađa, namešteni poslovi, utaja poreza i dvostruki aršini za ,,burazersko-partijske” kadrove i ostale, rađa totalno poremećen sistem vrednosti sa izrazitim karakteristikama zarobljenih država s prevarenim, otupljenim i uzgubljenim stanovništvom.

Zatvoren krug bezizlaza vodi u pasivnost, očaj i vođenje života od danas do sutra. Tako je i sa svim drugim, planira se i živi na kratkoročnom interesu i nasilju gole snage. Zarada i profit po svaku cenu razara poštenje, osećaj za druge i bilo kakvo zajedništvo i partnerstvo.

Vođenje državnih poslova podređeno je interesima partijskih članova. Zbog toga, korelacije između ukupnih ulaganja, investicija, poslova na nivou države, regiona, grada i najuže zajednice i glavnih makroekonomskih pokazatelja (bruto domaći proizvod po stanovniku, nezaposlenost, inflacija, izvoz, uvoz, životni standard, itd.) kao zavisne varijable su slabe, iskrivljene, statistički lažirane ili uopšte ne postoje.

1. Šta bi moglo da se uradi?

Zemlje na prostoru bivše Jugoslavije trebale bi da definišu, brendiraju i promovišu efikasan, logičan ukupan i regionalni razvoj u najboljem interesu svih ljudi u zemlji. Mogli bi biti nadahnuti modelima blagostanja poput Škotske (https://www.carnegieuktrust.org.uk/news/scottish-government-publishes-draft-national-outcomes/) ili Švedske (https://www.weforum.org/agenda/2019/05/sweden-is-a-top-performer-on-well-being-here-s-why/) [Pristupljeno: 21 decembra 2020]). Vidi više o Škotskom modelu na https://nationalperformance.gov.scot/sites/default/files/documents/NPF_A4_Booklet.pdf.

Ti modeli i principi razvoja mogli bi da uvedu red, obezbede viziju, da motivišu i angažuju celu naciju da naporno, strpljivo i uporno radi na otvranju perspektiva i boljeg života za sve građane bez obzira na region, partijsku, nacionalnu ili etičku pripadnost.

U vezi s tim, bilo bi veoma važno, da se osim makroekonomskih pokazatelja na nivou države prihvate OECD-ovi regionalni pokazatelji blagostanja gde će svaka regija da koristi jedanaest pokazatelja koji su važni za dobrobit i blagostanje razvoja i održivosti. Vrednosti pokazatelja izražene su kao ocena od 0 do 10. Visoka ocena ukazuje na bolji učinak u odnosu na druge regije ili zajednice. Pokazatelji OECD-a procenjuju: (1) Kvalitet života prema sledećim pokazateljima: zdravstveno stanje; ravnoteža između poslovnog i privatnog života; obrazovanje i veštine; građanski angažman i upravljanje; kvalitet životne sredine, lična sigurnost i subjektivna dobrobit, i (2) Materijalni uslovi prema sledećim pokazateljima: dohodak i bogatstvo; poslovi i zarada i stanovanje. Pogledajte više na veb-stranici Measuring Well-being and Progress: Well-being Research, dostupno na:  https://www.oecd.org/statistics/measuring-well-being-and-progress.htm [Pristupljeno: 21 decembra 2020.]

Skup postojećih regionalnih makroekonomskih pokazatelja treba uskladiti sa ekonomskim i socijalnim pokazateljima EU-a i OECD-a. Ekonomski pokazatelji OECD-a su: (1) platni bilans; (2) istraživanje poslovne tendencije i mišljenja potrošača; (3) kompozitni vodeći pokazatelji; (4) finansijska statistika (devizni kurs, kamate, monetarni agregati); (5) industrija (porudžbine, proizvodnja, prodaja, započeti radovi); (6) međunarodna trgovina (uvoz, izvoz, trgovinski bilans); (7) statistika tržišta rada (stopa nezaposlenosti, stopa zaposlenost, aktivno stanovništvo prema starosti); (8) indeksi potrošačkih cena (stopa inflacije); (9) indeksi cena proizvođača; (10) pariteti kupovne moći (PPP); (11) uporedni nivo cena (ažurira se jednom mesečno); (12) kvartalni nacionalni računi (BDP, stope rasta BDP-a, BDP po glavi stanovnika).

Socijalni pokazatelji OECD-a su: (1) stopa siromaštva; (2) stopa nejednakosti: (3) stepen obrazovanja; (4) očekivano trajanje života: (5) stope zaposlenosti i nezaposlenosti; (5) stopa gojaznosti: (6) stopa plodnosti i (7) izdaci za zdravstvo. Pogledajte više na veb-stranici Društvo na prvi pogled 2019, dostupno na: http://www.oecd.org/social/society-at-a-glance-19991290.htm [Pristupljeno: 21 decembra 2020.].

Zaključak

Prihvatanje navedenih pokazatelja omogućilo bi primenu opšte prihvaćenih i međunarodnih standarda. Na osnovu tih pokazatelja bilo bi lakše uvesti praksu da se relevantne i važeće nacionalne strategije, planovi i programi ocene s objektivnim elementima analize, evaluacije i međunarodne uporedivosti. Takve analize mogle bi da posatnu deo preporuka za efikasniji i efektniji budući razvoj koji će biti oslobođen partijskog voluntarizma, neobjektivnosti i iskrivljenog veličanja razvoja.

Reference:

1. Scottish Government Publishes Draft National Outcomes, dostupno na: https://www.carnegieuktrust.org.uk/news/scottish-government-publishes-draft-national-outcomes/ [Pristupljeno: 21 decembra 2020.],
2. Sweden is a top performer on well-being. Here is why, dostupno na: https://www.weforum.org/agenda/2019/05/sweden-is-a-top-performer-on-well-being-here-s-why/   [Pristupljeno: 21 decembra 2020.],
3. Measuring Well-being and Progress: Well-being Research, dostupno na: https://www.oecd.org/statistics/measuring-well-being-and-progress.htm [Pristupljeno: 21 decembra 2020.]
4. Society at a Glance 2019. OECD Social Indicators, dostupno na: http://www.oecd.org/social/society-at-a-glance-19991290.htm [Pristupljeno: 21 decembra 2020.]

Profesor Dr Miodrag S. IVANOVIC